Devrim pişmanlığı: Kaddafi’den sonra Libya

Muammer Kaddafi döneminde Libya halkı “tek bir düÅŸmanımız var” diyordu. Bugün ise “insanlar düÅŸmanlarının kim olduÄŸunu bilmiyor”.

Ülkenin eski diktatörünün devrilmesi ve ölümü ile sonuçlanan silahlı ayaklanmaya dönüÅŸen Arap Baharı protestolarından dört sene sonra, Libya iki hümetin ve düzinelerce milis kuvveti ve silahlı grupların arasında sürüklenip duruyor. OrtadoÄŸu'daki bir çok komÅŸuda olduÄŸu gibi Libyalılar da 2011'de diktatöre karşı daha fazla siyasi özgürlük umuduyla ve Kaddafi'nin 40 yıllkık yönetimini bitirmek için protestolar düzenlemiÅŸlerdi. Ancak uzmanlara göre bugün ortalama bir Libya'nın hayatı Kaddafi döneminde olana göre daha tehlikeli ve daha istikrarsız.

Atlantik Konsül Refik Hariri OrtadoÄŸu araÅŸtırmaları merkezi araÅŸtırmacılarından Karim Merzan “Bugünün Libya'sı, devrim sırasında umduÄŸumuzun aksine çok, çok daha kötü” dedi. Merzan ayrıca “Suç oranı hızla artıyor. Güvensizlik her yere sinmiÅŸ durumda. Ä°ÅŸ yok. Yiyecek ve elektrik sıkıntısı var. Kavga var, korku var... Çok az ümit veren ÅŸey görüyorum” ifadeleri ile Libya'daki karmaÅŸa ortamını tanımladı.

Her ne kadar 2012'de seçimler yapıldıysa da, hükümet hiçbir zaman ayaklanma sırasında güç kazanan çok sayıdaki militanı ve silahlı grupları kontrol etmeye muktedir olamadı ve çatışmalar devam etti.

Çatışmalar Mayıs 2014'te yoÄŸunlaÅŸtı. Uzun yıllardır Amerika'da yaÅŸayan General Halife Haftar Bingazi'deki Ä°slami güçlere karşı bir saldırı düzenledi. Çatışmalarda en az 80 kiÅŸi hayatını kaybetti. Libyalılar Genel Ulusal Kongre'nin ülkeye istikrar getirememesinden dolayı büyük hayal kırıklığı içinde. Åžimdi Libya'nın muhalif parlamentolarının ardında farklı silahlı gruplar bulunmakta. General Haftar ve idaresindeki “Onur Operasyonu” milisleri kuzeydoÄŸu ÅŸehri Tobruk'u merkez ilan eden Temsilciler Meclisi'ni desteklerken, Ä°slami yapıların bir araya toplandığı “Fecr-i Libya” ve Kaddafi ile çatışan devrimciler kuzeybatı ÅŸehri Trablus'u merkez edinmiÅŸ Genel Ulusal Kongre'yi desteklemekte.

Çatışma özellikle son aylarda daha karmaşık bir karakter kazandı. Bu gruplar çoÄŸu kendi içlerinde tekrar tekrar bölündü, ve çok sayıdaki yerel milis ve aÅŸiret savaÅŸçıları ülkede kontrolü ele geçirmek için çatışmaktaydı. Bu karmaşık gruplara, 2012'de Bingazi'deki Amerikan konsolosluÄŸuna düzenlenen saldırının ÅŸüphelisi Ensarü'ÅŸ Åžeria ve Kaddafi'nin memleketi Sirte'de hakimiyet iddia eden IŞİD eklendi.

BM Ä°nsani Yardım Ä°ÅŸleri Koordinasyon Ofisi'nin raporuna göre Libya'da ÅŸu anda aktif olan yaklaşık 1.700 silahlı grup ve milis bulunmakta.

Mughrabi, polis merkezlerinin ya iÅŸlevsel olmadığını ya da olaylara müdahale etmekten korktuÄŸunu belirterek “Ä°nsanlar güvende hissetmiyor, çünkü hukuk artık onları korumuyor” dedi. DiÄŸer taraftan insanlar kendi aralarındaki meseleleri halletmek için etraflarında bulunan milisleri kullanabiliyor.

Mughrabi'ye göre mahkemelerin de silahlı grupların saldırısı altında olduÄŸunu, bu silahlı grupların özellikle avukatların Kaddafi destekçilerini savundukları düÅŸündükleri zaman saldırıda bulunmakta.

Yapılan raporlamalara göre 2014'te baÅŸlayan çatışmalarda bugüne kadar 4.600 kiÅŸi hayatını kaybetti. Çatışmalardan en çok zarar gören yer ise ÅŸehir merkezindeki binaların harabaye dönüÅŸtüÄŸü Bingazi. Mughrabi'ye göre maddi yıkımın yanında çatışmaların yarattığı korku çok büyük.

BM çatışmaların yarattığı korkudan dolayı 435 bin Libyalının evlerini terkedip ülke içi göçe kalkıştığı açıklarken, asıl sayının bundan çok daha yüksek olduÄŸu söyleniyor. Ülke içinde göç eden insanların üçte birinin çok “tehlikeli” ÅŸartlarda yaÅŸamaya çalıştığı bildiriliyor.

BM, Libya nüfusunun neredeyse üçte birine tekabul eden 2.5 milyon insanın çatışmalardan etkilendiÄŸini; yiyecek, su, elektrik ve tıbbi destek sıkıntısı çektiÄŸini açıkladı. BM'in Haziran ayı verilerine göre 2.5 milyon Libyalı saÄŸlık hizmetine ve 400 bini de yiyecek yardımına ihtiyaç duymakta.

Libyalılar arasında yapolan araÅŸtırmaya göre vatandaÅŸların çoÄŸu ülkelerindeki güvensizlik ve istikrarsızlıktan dolayı hüsrana kapılmış ve devrime katıldıklarından ötürü piÅŸmanlık duyar vaziyetteler. Hatta bazıları Kaddafi idaresi altındaki görece istikrarlı ortama dönmeyi istemekte.

Libya'da ulusal birlik hükümetinin kurulması yönünde BM tarafından hazırlanan anlaÅŸmanın taslak metni 21 Eylül'de BM'ye sunuldu. ABD DışiÅŸleri Bakanı Kerry, 2 Ekim Cuma günü BM'de yaptığı konuÅŸmada Libya liderlerine anlaÅŸmaya varmak için ellerini çabuk tutma çaÄŸrısında bulundu.

pbs.org sitesinde yer alan bu haber Melahat Kemal tarafından TIMETURK için tercüme edilmiÅŸtir